Amarenak, duela 4 urte sortu zen egitasmoa da. Euskal kultura eta ondarea, moda eta diseinuaren bidez berreskuratzeko #janztekoistorioak sotuz. Hau da, gure eguneroko bizitzan jantzi ditzakegun jantzi eta osagarri jasangarriak bertan ekoiztuz, istorio horiek plazaratzeko asmoarekin.
Urte bat baino gehiago daramagu BURUKOAK proiektuan lanean, eta orain, zure laguntza eta parte-hartzearekin, azkenk, argia ikus dezan nahi dugu.
Ezagutzen al dituzu Erdi Aroan, euskal emakumeek zeramatzaten burukoak? Agian, Mari Dominguiren irudia etortzen zaizu burura edo Akelarre filmean agertzen dena, baina haien historia ezagutzen al duzu? Bazenekien mendeetan zehar euskal kulturaren jantzirik adierazgarriena izan zela? Itsasontzi edo maskor formakoak zirela, eta haietako asko nahiko esplizituak ere bazirela? Zer esanahi zuten eta zergatik desagertu ziren badakizu? Bere historia ezagutu dezazun, kanpaina hau abiaraztea erabaki dugu.
XIV. mendetik aurrera, euskal emakumeek oso itxura originala eta desberdina zuten, munduan bakarra: ezkontzen zirenean, buruko konplexu eta izugarriak janzten zituzten, batzuk oso forma iradokitzaileekin, hala nola beren sormena eta estiloa adierazteko modu bat zela uste da. Emakume gazteak eta ezkongabeak, burua estali gabe eramaten zuten, eta guztiek ilea motz-motzik zeramaten, higiene kontuengatik, ustez.
XVI. mendera arte, ia ez dugu buruko horien irudirik. Amerikaren aurkikuntzarekin eta Elkanoren lehen mundubirarekin, gizakiarengan beste kultura batzuk ezagutzeko jakin-mina pizten da, eta jantzi-kodexak agertzen dira. Bertan, bidaiariek beste leku batzuetan jendea nolakoa zen marrazten zuten. Euskadira joaten ziren atzerritarrak txundituta geratzen ziren, horregatik, garai hartako kodexetan ikusten zituzten ehunka ukituak erretratatzen zituzten.
XVII. mendearen hasieran, espainiar inkisizio garaian, Elizak burukoak debekatu zituen, ustez, emakumeen askatasuna mugatzeko. Lizunak zirela eta "beren koketeriarekin, emakumeek familia eta etxea abandonatuta" zituztela argudiatuz. Gizartearen eta elizaren presioak eta munduko beste leku batzuetako modak zirela medio, azkenean, burukoak desagertaraztea eragin zuten, eta, ehunka urte geroago, ia ez dugu ezagutzen 3 mende baino gehiagoz euskal emakumeek eraman zuten apaingarri hau.
Oinarrizko ezaugarriak eta helburuak
Burukoak proiektuarekin, Amarenak-en filosofiari jarraituz, istorio hau ezagutzera eman nahi dugu, eta burukoek izan zuten garrantzia berreskuratu, moda eta diseinuaren bitartez beren aniztasuna eta aberastasuna erakutsiz.
- 1, IKERKETA: gai honen inguruko garaiko irudi, koadro eta ilustrazio guztiak biltzen ari gara. Museo eta historialariekin ere elkarrizketatzen ari gara.
- 2, PARTAIDETZA: proiektua kofinantzatzen duzuen pertsonen botoekin, Ilustrazio hauetatik 4 aukeratuko ditugu.
- 3, DISEINUA ETA MODA JASANGARRIA: 4 ilustrazio horietatik abiatuta, 4 diseinu sortuko ditugu, eta horiekin serigrafiatuko ditugu kamisetak (fairwear zigiluarekin eta GOTS kotoi organikoarekin) eta lamina zenbakituak eta mugatuak, sari gisa eta ondoren merkaturatzeko, #janztekoistorioak berriak sortuz.
- 4, DIBULGAZIOA: Aurkitutako irudi guztiak biltzen dituen album bat egingo dugu, digitalki argitaratuko dena eta mundu guztiarentzat eskuragarri egongo dena. Diru nahikoa lortu ezkero, albumaren ale fisikoak egingo dira, liburu-dendetan, museoetan eta liburutegietan eskuragarri egon daitezen.
Zerk bultzatzen zaitu eta zeini zuzenduta dago proiektua
Amarenak-en, gure kultura eta jatorria ezagutzea oso garrantzitsua dela uste dugu, hauek gizarteari balioak transmititzen laguntzen dutelako. Buruko hauen moduko istorioek, modu atsegin eta eraginkorrean laguntzen dute kultura hori ezagutu eta berreskuratzen. Gainera, itxuraz xumeak eta gogoratzeko errazak diren kontakizun hauek duela 500 urteko euskal emakumearen papera eta izaera ulertzen laguntzen digute, eta oso balio sakonez hitz egiten digute, hala nola adierazpen-askatasunaz, berdintasunaz edo desberdinarekiko eta ulertzen ez denarekiko tolerantziaz. Horregatik, eta euskal emakumea naizen aldetik, historia hau ezagutaraztea nire erantzukizuna da .
4 urteko esperientzian, diseinuak eta modak horrelako istorioak transmititzeko eta beste era batean iritsiko ez liratekeen publikoetara iristeko duten gaitasuna egiaztatu dugu, diseinuan, modan, kulturan eta historian interesa duten pertsonak. Gizon eta emakume gazteak, helduak eta adinekoak, gure antzera iragana ezagutzea garrantzitsua dela uste dutenak, etorkizun hobe baterantz aurrera egiteko. Tokiko moda jasangarria eta ekintzailetza keinu txikiekin lagunduz, gizateriarentzat, ekonomiarentzat eta planetarentzat etorkizun hobea sortzen laguntzen dutela dakiten pertsonak alegia.
Agian zu ez zara pertsona horietako bat ezta ere. Honaino besterik gabe iritsi zara, ezagutzen ez zenituen gauzak aurkitu dituzu, eta #janztekoistorioen parte ere izan nahi duzu orain ;)
Aldez aurreko esperientzia eta taldea
Amarenak Meta-ren lehen edizioan egindako matchfunding kanpaina bati esker sortutako egitasmoa da. Kanpaina hartan, kaiku txaketa modernizatuen lehen ekoizpena finantzatzea lortu genuen. Kanpaina hartatik aurrera, euskal kulturak ehun-ondare aberats bezain ezezaguna duela jakin genuen, eta gure lanarekin horiek ezagutzera emateko eginkizuna hartu genuen.
Kaiku haien ondoren, beste jantzi batzuk eta haien istorioak plazaratzen ditugu, hala nola [ARRATIARRA jaka](https://amarenak.com/2018/10/30/historia-de-chaqueta-arratiarra /), [KARDENA bilduma](https://amarenak.com/2019/07/15/la-historia-de-los-bordados-de-kardena /) edo GONA GORRIAren berrargitalpena. Lau urte hauetan gure jantziak 4 kontinentetara iristea lortu dugu (Amerika, Europa, Asia eta Ozeania), baita 50 herrialde baino gehiagotara ere, Kanadatik Australiara, AEBetatik, Mexikotik, Argentinatik, ia Europa osora, Hego Koreara, Japoniara edo Txinara.
Oihane Pardo (Donostia, 1986) da Amarenak egitasmoaren buru, eta lau urte hauetan lagun eta kolaboratzaile sare bat ehundu dugu, haiekin estu-estu lan eginez. Burukoren kasuan, aliatu hauek ditugu:
Ikerketa:
- Donostiako San Telmo Museoa: beraiekin lankidetzan dihardugu KARDENA proiektuan, eta Cristóbal Balenciagak egindako Erdi Aroko hainbat burukoen erreprodukzioen bilduma polit bat dute.
- Jantziaren Zentroa (Errenteria): Iraultza Dantza Taldeak buruko horien erreprodukzio asko egin ditu eta hainbat irudi eta informazio eman dizkigu.
- Bilboko Euskal Museoa: gure beste ezagutza-iturri bat da; izan ere, Euskadiko museoak ehun-bilduma onena eta osatuena du, baita aditu antropologoak eta euskal jantziak ere, Amaia Mujika adibidez.
- Baionako Euskal Museoa: XVI. mendeko burukoak dituzten euskal emakumeen estanpen bilduma dute.
- Balenciaga Museoa: hemen aurkeztu genuen joan den urrian Burukoaken esperimentu gisako aurrerakin txiki bat, Kutxa Kultur Moda programako egoiliar gisa.
- Espainia, Frantzia eta Alemaniako liburutegi nazionalak: hainbat jantzi-kodizeak dituzte, mundu osoko pertsonen irudiekin, baita euskal emakumeenak ere.
Gauzatzea:
[- The localSS:] (https://thelocalss.bigcartel.com/products) Leire Jaime (1986) ilustratzaile donostiarrarekin beti kolaboratzen dugu gure #janztekoistorioak modu grafiko eta errazean kontatzen duten postal ilustratuak eginez.
[ -LACØRTE Films] (https://www.lacortefilms.com /): ikus-entzunezko produktorearekin elkarlanean aritzen gara, eta haiek lagunduko digute ikus-entzunezko materialarekin.
[- GKo Gallery:] (https://store.gko-gallery.com /) Gure proiektuan konfiantza izan zuten lehenetarikoak izan ziren, eta, harrezkero, adiskidetasun estua dugu. Gainera, artisau-serigrafiako tailer bat dute, eta laminak egiteko ardura izango dute.
- DobleHilo: ehungintzako estanpazioan aritzen den Donostiako enpresa da. Eurek ekoitziko dituzte kanpainako kamisetak. Gainera, Stanley Stellaren hornitzaile ofizialak dira, kalitatezko kamiseta jasangarriak (GOTS kotoi organikoa) eta etikoak (fair wear zigilua) ekoizten dituen Belgikako marka.
[-Sara galán (La niña bonita-espacio creativo)] (http://www.laninabonita.org /) #Piztumetaren edizio honetako kanpainako kidea da ere, eta, honetaz aparte, urte askotako esperientzia du diseinatzaile grafiko bezala.